ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਵਣ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੇ ਚੰਡੀ ਰੂਪ ਦੀ ਪੂਜਾ 9 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਰਾਵਣ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 9 ਦਿਨ ਤੱਕ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 10ਵੇਂ ਦਿਨ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਸਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਰਾਵਣ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਗਿਆਨਵਾਨ ਸੀ?
ਵਾਲਮੀਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਵਣ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਨੇ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇੱਕ ਖੱਤਰੀ ਦੈਂਤ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਰਾਕਸ਼ਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਵਣ ਦੇ ਦਾਦਾ ਰਿਸ਼ੀ ਪੁਲਸਤਯ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਸਪਤਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੇ 10 ਮਾਨਸ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਖੱਤਰੀ ਦੈਂਤ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਕੈਕਸੀ, ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਵ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਨੇ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਕੈਕਸੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਦੈਂਤ ਰਾਜਾ ਸੁਮਾਲੀ (ਸੁਮਾਲਿਆ) ਸੀ। ਕੁਬੇਰ ਦਾ ਜਨਮ ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਵ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਵ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਹੇਠ, ਰਾਵਣ ਨੇ ਵੇਦਾਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੱਤਰੀਆਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਬਿਸਰਖ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੇਟਰ ਨੋਇਡਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਾਵਣ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇੱਥੇ ਦੁਸਹਿਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਸਰਾਖ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰਾਵਣ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਫੂਕਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉੱਥੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮਰ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰਾਵਣ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਰੁਕ ਗਿਆ।
ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਪਾਰਵਤੀ ਲਈ ਲੰਕਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਵ ਨੇ ਯੱਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਿਵ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵਜੋਂ ਮੰਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕੁਬੇਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਕੈਕੇਸੀ ਰਾਹੀਂ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਲੰਕਾ ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਵਣ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਲੰਕਾ ਸਿਰਫ ਉਸਦੀ ਹੀ ਰਹੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਕੁਬੇਰ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਖੋਹ ਲਵੇਗਾ। ਪਿਤਾ ਵਿਸ਼ਵਵ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਕੁਬੇਰ ਨੂੰ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਲੰਕਾ ਦੇਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਵਣ ਨੇ ਲੰਕਾ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਰਾਵਣ ਓਨਾ ਹੀ ਤਾਕਤਵਰ ਸੀ ਜਿੰਨਾ ਉਹ ਗਿਆਨਵਾਨ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਦੇ ਤੀਰ ਨਾਲ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਖੁਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਲਕਸ਼ਮਣ ਲੰਕਾਰਾਜ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਰਾਵਣ ਨੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਰਾਵਣ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਮਵੇਦ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵੇਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਅਰਥਾਤ ਪਦ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਵਣ ਨੇ ਸ਼ਿਵਤਾਂਡਵ, ਪ੍ਰਕੁਥ ਕਾਮਧੇਨੂ ਅਤੇ ਯੁਧਿਸ਼ ਤੰਤਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਾਵਣ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਲਈ ਵੀ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਰੁਦਰ ਵੀਣਾ ਖੇਡ ਕੇ ਹਰਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਰਾਵਣ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵਾਇਲਨ ਵਰਗਾ ਸਾਜ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਵਣਹਠ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਰਾਵਣ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਾਣਕਾਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਯੁਰਵੇਦ 'ਤੇ ਆਰਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਚੌਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਚੌਲ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੰਡੋਦਰੀ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ, ਰਾਵਣ ਨੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਗਿਆਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਗਾਇਨੀਕੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰਾਵਣ ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਰਾਮੰਡਲਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸ਼ਨੀਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਾਲ ਬਦਲ ਲਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਨੀਦੇਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਰਾਵਣ ਨੇ ਜੋਤਿਸ਼ 'ਤੇ ਵੀ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ।