ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ਿਵ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਇਕ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਹੈ। ਕਾਂਵੜ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਂਵੜੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਯਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਕਾਂਵੜੀਏ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਗੰਗਾਜਲ ਲਿਆ ਕੇ ਸਾਵਣ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦਾ ਜਲਾਭਿਸ਼ੇਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਹਿੰਦੂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਸਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇਸ ਸਾਲ ਸਾਵਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ 22 ਜੁਲਾਈ 2024, ਸੋਮਵਾਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ 02 ਅਗਸਤ 2024 ਨੂੰ ਸਾਵਣ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।
ਇੰਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ
ਸਾਵਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਭਗਤ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਹਰਿਦੁਆਰ, ਗਊਮੁਖ ਤੇ ਗੰਗੋਤਰੀ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜਲ ਲਿਆਉਣ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਿਵ ਭਗਤ ਗੰਗਾ ਤਟ ਤੋਂ ਗੰਗਾ ਜਲ ਨਾਲ ਕਲਸ਼ ਭਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਾਂਵੜ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਲਟਕਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਆ 'ਚ ਲਿਆ ਕੇ ਇਸ ਗੰਗਾ ਜਲ ਨਾਲ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦਾ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ 'ਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਪਰਸ਼ੂਰਾਮ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਨਿਯਮ
ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸਾਤਵਿਕ ਭੋਜਨ ਹੀ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ਾ, ਮਾਸ, ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਬਦਲਾਖੋਰੀ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਆਦਿ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਵੜ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਅਧੂਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਕਾਂਵੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਵੜ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਵਿੱਤਰ ਜਲ ਨਾਲ ਭਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ
ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਹਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਕਾਂਵੜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਛੂਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਫਰ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਵੜੀਆਂ ਨਾਲ ਚਮੜਾ ਸਪਰਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਲੈ ਜਾਈਏ। ਨਾਲ ਹੀ, ਭੋਲੇਨਾਥ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਈ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਸਮੇਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।